Τοποθέτηση στο Περιφερειακό Συμβούλιο της 14ης Μαρτίου, για την Α΄ φάση «Αξιολόγηση της εφαρμογής των θεσμοθετημένων Περιφερειακών Πλαισίων» της Αξιολόγησης, αναθεώρησης και εξειδίκευσης Περιφερειακού Πλαισίου Χωροταξικού Σχεδιασμού και Αειφόρου Ανάπτυξης Κεντρικής Μακεδονίας

«Ο κυρίαρχος προσανατολισμός της χωροταξίας είναι προς το ΜΕΛΛΟΝ και όχι τόσο στο παρελθόν, ακόμη και στο παρόν, του γεωγραφικού χώρου. Είναι επίσης στο ΔΕΟΝ ΓΕΝΕΣΘΑΙ και λιγότερο στην σημερινή κατάσταση...

Η γνώση βέβαια του γεωγραφικού χώρου είναι απαραίτητη...» (Λουδοβίκος Κ. Βασενχόβεν)

Έρχεται σήμερα η αξιολόγηση του υπάρχοντος ΠΠΧΣΑΑ στο Περιφερειακό Συμβούλιο, όπου περιλαμβάνονται και οι πρώτες προσεγγίσεις για την πρόταση. Σήμερα, ουσιαστικά, ανοίγουμε το δρόμο για τις επιλογές που θεωρούμε ότι πρέπει να συμπεριληφθούν στην εξειδίκευση του.

Η μελέτη που κατατέθηκε πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι είναι επιστημονικά άρτια και αξίζουν συγχαρητήρια τόσο στην ομάδα μελέτης όσο και στην ομάδα επίβλεψης του ΥΠΕΚΑ. Η μελέτη αποτελεί ένα αξιόπιστο υπόβαθρο για τη γνώση του χώρου. Θέματα που θα εντοπίσουμε ότι λείπουν οφείλονται μάλλον στις προδιαγραφές της μελέτης, ενώ η έλλειψη, στο τεύχος της σύνοψης, σαφούς προσανατολισμού για την επόμενη φάση, δηλαδή για το ΔΕΟΝ ΓΕΝΕΣΘΑΙ, θεωρούμε ότι οφείλονται στους ακόλουθους παράγοντες, τους οποίους θα μου επιτρέψετε να αναλύσω λίγο παρακάτω:

Α) Σε εθνικό επίπεδο, στην κατάσταση έκτακτης ανάγκης, στην οικονομία και την κοινωνία

Β) Σε κεντρικό επίπεδο, στις παράλληλα επιχειρούμενες ή υλοποιούμενες μεταρρυθμίσεις

Γ) Σε τοπικό επίπεδο, στον τρόπο διοίκησης και αντίληψης του σχεδιασμού και της εφαρμογής πολιτικής στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας

Δ) Σε τοπικό επίπεδο, στην έλλειψη προηγούμενης διαδικασίας διαβούλευσης ώστε να καθορισθούν οι προτεραιότητες.

Όσον αφορά στα δύο τελευταία σημεία, είναι απαραίτητο να επισημάνουμε, -όχι για να κάνουμε απλά αντιπολίτευση, αλλά κυρίως για να δράσουμε διαφορετικά στο μέλλον-, ότι η Διοίκηση της ΠΚΜ δεν μετείχε με κανέναν τρόπο στη διαδικασία εκπόνησης της μελέτης. Παρακολουθήσαμε την Περιφέρεια ΑΜ-Θ να οργανώνει συσκέψεις με φορείς και με την Α΄βάθμια Αυτοδιοίκηση, να ενεργοποιεί τους υπηρεσιακούς μηχανισμούς, να συνεργάζεται στενά με τους μελετητές, ενώ αντίστοιχα η ΠΚΜ ήταν θεατής στην όλη διαδικασία. Το ΜΕΤΩΠΟ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ, ως υπεύθυνη παράταξη της μείζονος αντιπολίτευσης, θα συμβάλουμε όσο είναι δυνατόν για να κερδίσουμε το χαμένο έδαφος.

Όσον αφορά στις έκτακτες καταστάσεις:

σε ένα σύστημα ασταθές, με την τεράστια μείωση των δημοσίων επενδύσεων και τις ιδιωτικές επενδύσεις να μην έρχονται, καταλαβαίνουμε ότι ο σχεδιασμός τείνει να είναι ασαφής και να χαρακτηρίζεται από ρευστότητα.  Επίσης καταλαβαίνουμε, ότι οι διαδικασίες του σχεδιασμού μπορεί να αντιμετωπίζονται με σκεπτικισμό από την κοινωνία που βιώνει δραματικά τις επιπτώσεις της κρίσης. Εδώ, όμως βρίσκεται και η μεγάλη πρόκληση και είμαστε υποχρεωμένοι να ανταποκριθούμε με προτάσεις και σαφείς κατευθύνσεις.

Σχετικά με τις μεταρρυθμίσεις, ο Καλλικράτης έχει δημιουργήσει ένα διαφορετικό χάρτη, έχει διαφοροποιήσει το ρόλο και τη σημασία αστικών κέντρων, οικισμών και χωρικών ενοτήτων και τις μεταξύ τους σχέσεις. Επίσης, άλλες σημαντικότατες αλλαγές θα επέλθουν με την εφαρμογή του σχεδίου ΑΘΗΝΑ, όπως κι αν διαμορφωθεί τελικά, για να αλλάξει ο ακαδημαϊκός χάρτης της χώρας.

Έτσι, εκ των άνω έχουν αναδειχθεί τα παρακάτω ως ελλείψεις:

1, Δεν έχουν αναλυθεί επαρκώς οι αιτίες στις οποίες οφείλεται ο μικρός βαθμός επίτευξης του ισχύοντος ΠΠ. Δεν αποσαφηνίζεται τι οφείλεται στην κρίση και επιχειρείται πολύ άτολμα να διακριθεί το μερίδιο ευθύνης που έχουν άλλοι κεντρικοί ή/και τοπικοί συστημικοί παράγοντες.

2. Υπάρχουν ελλειμματικές αναφορές στα δεδομένα και τις προτεραιότητες του υποκείμενου σχεδιασμού (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ).

3. Δεν αποσαφηνίζεται ο ρόλος και η περιοχή ευθύνης του Ρυθμιστικού Σχεδίου Θεσσαλονίκης.

4. Υπάρχει μια χαλαρή αναφορά στη Ζώνη Καινοτομίας, ως μια χαμένη ευκαιρία για τη Θεσσαλονίκη και την Περιφέρεια μας.

5. Δεν συσχετίζονται η διεύρυνση ή η άμβλυνση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, αλλά και της θέσης της ΠΚΜ στη χώρα, με τις ρυθμίσεις του υφιστάμενου ΠΠ και σε συνδυασμό με την υλοποίηση έργων ενταγμένων στα κοινοτικά πλαίσια στήριξης και στο ΕΣΠΑ. Η απόπειρα νέας προσέγγισης στη διάγνωση των ανισοτήτων είναι σημαντική, αλλά πρέπει να αναλυθεί έτι περαιτέρω.

6. Υπάρχει ελλειμματική αξιολόγηση για τις βασικές υποδομές των οποίων η σημασία υποβαθμίζεται λόγω της κρίσης (πχ βιομηχανικές ζώνες), παρόλη την αναφορά στα Brownfield.

7. Υπάρχει ανάγκη επαναξιολόγησης και επανακατάταξης των αστικών κέντρων και των οικισμών, με την οπτική του Καλλικράτη, αλλά και των δικτύων οικισμών και των εδαφικών ενοτήτων. Μ’ αυτήν τη θεώρηση θα  μπορέσουμε να παρέμβουμε και στο σπάσιμο του δίπολου Αθήνας – Θεσσαλονίκης, που έχει βέβαια καταλήξει σε «μονόπολο».

Στην καρδιά της κρίσης, την ώρα που η ανεργία είναι ο εφιάλτης σε κάθε σπίτι πλέον, ξεπροβάλλει έντονα το ερώτημα: Την ίδια ώρα που κάποιοι φαίνεται ότι θα ήθελαν να απαλλαγούν από τους όρους που θέτει ο χωροταξικός σχεδιασμός, για να έρθουν δήθεν οι πολυπόθητες επενδύσεις, ποιος είναι ο ρόλος που μπορεί αυτός να παίξει; Μπορούμε, με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον αλλά και με επίγνωση των κατεπειγόντων αναγκαίων δράσεων που πρέπει να αναληφθούν για την στήριξη των ανθρώπων που πλήττονται, να σχεδιάσουμε το χώρο και τις οικονομικές και κοινωνικές δραστηριότητες για τους κατοίκους της περιφέρειας μας και το περιβάλλον;

Θεωρώ ότι ιδιαίτερα τώρα, ο στρατηγικός χωρικός σχεδιασμός μπορεί να συμβάλλει στη θωράκιση της περιφέρειας και του μητροπολιτικού κέντρου της από τους οικονομικούς, κοινωνικούς και φυσικούς κινδύνους. Ακόμη και η διαδικασία ενδυναμώνει την ικανότητα προσώπων, συλλογικών οργάνων και θεσμών να αξιολογούν τις αποτυχίες και να αντιμετωπίζουν τις απειλές.  Άλλωστε, ο χώρος υποδέχεται κάθε δραστηριότητα, στο χώρο αντανακλώνται όλες οι συνιστώσες της κρίσης, στο χώρο θα θεμελιωθούν και οι συνιστώσες της βιώσιμης ανάπτυξης.

Τώρα πρέπει να ξεφύγουμε από την αντίληψη των διευθετήσεων που οργανώνουν διαμορφωμένες ήδη καταστάσεις και να απαγκιστρωθούμε από τη διαστρεβλωμένη θεώρηση της αξίας της γης.  

Τώρα πρέπει να αναπροσανατολίσουμε τους στρατηγικούς μας στόχους, να συγκρατήσουμε και να στηρίξουμε τον πληθυσμό μας, να δημιουργήσουμε τους όρους για επιχειρείν, να απαντήσουμε στο διακύβευμα του περιβάλλοντος.

Η συγκυρία της ταυτόχρονης κατάστρωσης του νέου προγράμματος για την περίοδο 2014-2020 (νέο ΕΣΠΑ) είναι σημαντική, γιατί μπορούμε να συντονίσουμε, ίσως για πρώτη φορά, τον χωρικό σχεδιασμό με τον σχεδιασμό της οικονομικής ανάπτυξης.

Η ένταξη της Περιφέρειας στο διαπεριφερειακό και διεθνές επίπεδο, οι διαπεριφερειακές και ενδοπεριφερειακές συνδέσεις δεν μπορούν να προσδιοριστούν σε μια μόνο συνεδρίαση του Περιφερειακού Συμβουλίου.  Αυτό αποτελεί ευθύνη της Διοίκησης. Θεωρούμε θετική την πρόταση για συγκρότηση επιτροπής που θα επεξεργαστεί τις απόψεις για να επανεισαχθούν στο Περιφερειακό Συμβούλιο, αν και δεν μπορεί να ανακτηθεί το χαμένο έδαφος.

Το ανολοκλήρωτο όραμα της Θεσσαλονίκης ως Μητρόπολης των Βαλκανίων μπορεί να μετασχηματισθεί μόνο μέσα από επίπονες διαδικασίες με τη συμμετοχή φορέων, Α’ βάθμιας Τ.Α. και της κοινωνίας των πολιτών.

Σήμερα, όμως, μπορούμε και επιβάλλεται, να μην απεμπολήσουμε τη Ζώνη Καινοτομίας ως χαμένη ευκαιρία.

Σήμερα επιβάλλεται να προστατεύσουμε την υπόθεση του Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης από το να αποτελέσει για τα ΜΜΕ μια «διαμάχη» διεκδίκησης μεταξύ Αντιπεριφερειάρχη Θεσσαλονίκης και Υπ. ΜΑ-Θ, να αναδείξουμε τις καταστροφικές συνέπειες της απορρόφησης του Οργανισμού από τις κεντρικές υπηρεσίες ενός Υπουργείου, να διατυπώσουμε τη συμφωνία μας με τους στόχους του στην αναθεωρημένη έκδοση. Επίσης, να αναθεωρήσουμε άμεσα και να διακρίνουμε ρεαλιστικά και οραματικά τα όρια εφαρμογής του Σχεδίου και ευθύνης του Οργανισμού.

Ο αρμόδιος Αντιπεριφερειάρχης, στην εισήγηση του, περιλαμβάνει θέματα στα οποία συμφωνούμε, όπως για την αγροτική ανάπτυξη και άλλα στα οποία η ανάλυση μας δεν συμπίπτει, όπως η αξιολόγηση του ρόλου των ΓΠΣ.

Δεν θέλουμε αυτή τη στιγμή να σταθούμε σ’ αυτά. Το σημαντικό είναι ότι από την εισήγηση λείπει ο στιβαρός πολιτικός κατευθυντήριος λόγος, που θα δείχνει σαφώς για ποιόν σχεδιάζουμε και με ποιο συνολικό όραμα. Σ΄αυτήν την εποχή που οι πόροι μειώνονται δραματικά, οι προτεραιότητες και η αυστηρή ιεράρχηση είναι ακόμη πιο αναγκαίες.

Λείπει, επίσης, η απαραίτητη σύνδεση με το αναπτυξιακό πρόγραμμα και το επιχειρησιακό σχέδιο της ΠΚΜ.

Τελειώνοντας, θεωρούμε αναγκαίο να επισημάνουμε το θέμα της διοίκησης του χωροταξικού σχεδίου και της διαδικασίας κατάρτισης του. Όπως η νέα προγραμματική περίοδος και η έξυπνη εξειδίκευση σχεδιάζονται με αυξημένο και ουσιαστικό ρόλο της Περιφέρειας, έτσι και ο χωρικός σχεδιασμός μπορεί να πετύχει τους στόχους του μόνο με την ουσιαστική εμπλοκή της Περιφέρειας (θα έλεγα και διοίκηση του από την Περιφέρεια).

Ο Β’ βαθμός της Αυτοδιοίκησης, ως επίπεδο διοίκησης, αλλά και ως χώρος αναφοράς, αποτελεί το πεδίο όπου μπορούν αποτελεσματικά να συναντηθούν οι εθνικές κατευθύνσεις με τον από τα κάτω σχεδιασμό κι αυτό θα το διεκδικήσουμε σθεναρά.